Anestezjologia jest nauką o znieczuleniach. Celem znieczulenia jest zniesienie bólu pacjenta w czasie operacji oraz poprawienie komfortu pracy chirurga. W medycynie ludzkiej mamy do czynienia z wykwalifikowanymi specjalistami w tej niezmiernie ważnej dziedzinie. W warunkach weterynaryjnych nie ma specjalistów anestezjologów, a tajniki tej wiedzy poznają specjaliści z dziedziny chirurgii weterynaryjnej.
Anestezjologia w weterynarii rozwija się w ostatnich latach wyjątkowo szybko dzięki wprowadzeniu z medycyny ludzkiej najnowszych metod znieczulenia ogólnego, czyli tzw. „narkozy”. Strach właścicieli zwierząt przed narkozą ich pupili jest zrozumiały, a zadaniem chirurga jest zminimalizowanie zagrożeń z tym związanych. Najczęściej spotykamy się z twierdzeniem, że „zwierzęta 10 -12 letnie są za stare na operację i ich serce i wątroba na pewno nie wytrzymają narkozy”.
Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że pewne schorzenia chirurgiczne miewają tylko starsze zwierzęta, ale to nie zwalnia nas od podjęcia kroków w celu zmniejszenia ich cierpienia i ratowania życia. Wyobraźmy sobie sytuację człowieka w podeszłym wieku cierpiącego na schorzenie, które wymaga postępowania chirurgicznego. Czy w szpitalu usłyszy on, że jest za stary na operację? W naszej praktyce zdarzało się przy pełnej narkozie operować psy nawet 20 letnie, natomiast między 10 a 16 rokiem życia są one największą grupą operowanych zwierząt.
Jeszcze kilka lat temu, statystycznie tylko 97 % pacjentów wracało szczęśliwie do swoich domów po zabiegach operacyjnych. Obecnie w klinikach posiadających na odpowiednim poziomie bazę sprzętową oraz wykwalifikowany personel, statystyka ta znacznie wzrosła.
Należy sobie zadać pytanie, jak zminimalizować skutki znieczulenia ogólnego? Przede wszystkim należy pacjenta odpowiednio przygotować do narkozy. Przed zabiegiem operacyjnym należy przegłodzić pacjenta na około 12 godzin. Wyjątkiem są tu ptaki, gryzonie i oseski u których przemiana materii jest znacznie szybsza i nie jest to wskazane.
Bardzo istotnie jest badanie zwierzęcia przed zabiegiem: dokładny wywiad, badanie kliniczne takie jak osłuchanie płuc i serca, wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych i EKG serca.
Wszystkie te czynności mają na celu wykrycie ukrytych chorób i nie można ich bagatelizować. Sprawdzenie wagi zwierzęcia jest tu sprawą oczywistą. Następnie należy wybrać odpowiednią dla każdego przypadku metodę znieczulenia oraz przygotować się na ewentualne komplikacje. Po tych podstawowych czynnościach można już przystąpić do znieczulenia.
Na początek uspokajamy zwierzę premedykacją ,czyli tzw. „Głupim Jasiem”. Po określonym czasie możemy pacjenta zawenflonować, (jest to niezbędne w każdym przypadku znieczulenia), czyli zaopatrzyć w cewnik dożylny służący do podawania leków bezpośrednio do naczyń krwionośnych oraz podawania kroplówki dożylnej. W przypadku jakichkolwiek komplikacji, dostęp do żyły gwarantuje szybkie podanie odpowiednich środków podczas gdy zastrzyki domięśniowe lub podskórne działają dopiero po kilku minutach, a wtedy może być już za późno.
Intubacja, czyli założenie rurki dotchawicznej pozwala na uniknięcie zdławienia się treścią pokarmową w przypadku wymiotów oraz znacznie poprawia dotlenienie organizmu. W sytuacji, gdy znieczulamy aparatem do narkozy wziewnej jest to warunek bezwzględny. Intubacja musi być poprzedzona podaniem krótko działającego środka zwiotczającego . Przy okazji możemy pacjenta dokładnie przygotować na sali przedoperacyjnej, tak aby wygolony i odkażony, czyli „czysty” trafił na salę operacyjną.
Monitoring pacjenta jest wykorzystaniem urządzeń nadzorujących funkcje życiowe pacjenta. Monitory EKG służą do kontroli pracy serca. Lekarz na bieżąco jest informowany o częstotliwości jego pracy, wykres EKG pokazuje nam także wszystkie nieprawidłowości takie jak arytmie, czy migotanie komór lub przedsionków.
Pulsoxymetry są urządzeniami stosunkowo nowymi w anestezjologii zwierząt. Najważniejszym parametrem jest tu saturacja, czyli wysycenie krwi tlenem, oraz częstotliwość tętna naczyń obwodowych.
W naszej lecznicy posiadamy wysokiej klasy sprzęt monitorujący parametry życiowe. Oprócz EKG i pulsoksymetru urządzenie to podaje aktualną temperaturę zwierzęcia (zapobiega to wyziębieniu podczas operacji), ciśnienie tętnicze, oraz częstotliwość oddechów wraz z wysyceniem powietrza wydychanego dwutlenkiem węgla (kapnometria). Zwłaszcza ten ostatni parametr pozwala na bardzo szybka reakcję na niepożądane zmiany.
Posiadając podstawowe wyżej wymienione urządzenia, możemy szybko zareagować na problemy związane ze znieczuleniem ogólnym.
Defibrylator jest urządzeniem ratującym życie w nagłych przypadkach. Przy zatrzymaniu akcji serca lub migotaniu komór pozwala przywrócić prawidłowy rytm serca dzięki mocnym impulsom elektrycznym.
NARKOZA WZIEWNA
Dość często spotykamy się z twierdzeniem, że znieczulenie narkozą wziewną jest najbezpieczniejsze. Jest to prawda, ale niektóre schorzenia serca wykluczają tą metodę znieczulenia. Narkoza wziewna ma tą przewagę nad znieczuleniami injekcyjnymi (wykonanymi zastrzykami), że można ją w dowolnym momencie wyłączyć przez zamknięcie parownika, wówczas pacjent oddycha samym tlenem.
Ma to znaczenie przy jakichkolwiek komplikacjach. W przypadku znieczuleń injekcyjnych nie mamy takiego komfortu. Na dzień dzisiejszy, mamy do czynienia z różnymi gazami (halotan, izofluran) wykorzystywanymi do tego rodzaju znieczulenia. Najbardziej powszechny jeszcze kilka lat temu eter, nie jest obecnie używany i słusznie, gdyż są dostępne bezpieczniejsze środki.
Bezpieczeństwo znieczulenia wziewnego zależy przede wszystkim od wyposażenia aparatu. Większość aparatów anestezjologicznych zaopatrzona jest w parownik na gaz pod nazwą halotan (narkotan jest nazwą producenta). Ma on swoje plusy, ale nie można go zaliczyć do najbezpieczniejszych środków. Nie powinno się go stosować między innymi przy chorobach wątroby.
Podtlenek azotu nie potrzebuje parownika i jest stosowany w mieszaninie z tlenem. Mimo, iż jest to bezpieczny środek, jest tylko „usypiaczem” i nie ma właściwości znieczulających. Można go stosować do obniżania stężeń gazów używanych do narkozy. Zwiększa to bezpieczeństwo, ale też są schorzenia przy których nie można go używać jak np. skręt żołądka. Najlepiej, gdy klinika dysponuje aparatem z parownikiem na halotan i Izofluran. Izofluran jest to obecnie najbezpieczniejszy środek na rynku polskim. Jedynym jego mankamentem jest jego cena. Znieczulenie tym gazem kosztuje dwukrotnie więcej niż innymi tradycyjnymi środkami.
Jeżeli dysponujemy wszystkimi wyżej opisanymi środkami znieczulenia ogólnego, mamy wybór uzależniony od stanu pacjenta, a tym samym wzrasta bezpieczeństwo pacjenta podczas zabiegów operacyjnych. Dobrze jest, gdy personel kliniki potrafi wprowadzić i potrzymać narkozę w sposób złożony. Polega to na tym, iż używa się kilku środków na raz w skojarzeniu w mniejszych dawkach, dzięki czemu narkoza jest jeszcze bardziej bezpieczniejsza.
Zaopatrzenie w odpowiednie leki przeciwbólowe działające miejscowo i ogólnie znacznie łagodzi skutki zabiegu operacyjnego oraz pozwala na zmniejszenie dawek znieczulenia.
W tej chwili są już dostępne leki przeciwbólowe jak np. fentanyl, działające 1000 razy mocniej niż morfina. Jeżeli pacjent długo, czyli przez kilka dni dochodzi do siebie po zabiegu, może to świadczyć o słabym zaopatrzeniu w środki przeciwbólowe. Nie bez znaczenia jest też rodzaj operacji. Małe zabiegi operacyjne nie wymagają dużych dawek znieczulenia ogólnego.
Inaczej jest gdy zwierzę poddawane jest skomplikowanej i długiej operacji, na przykład ocznej lub kostnej – wtedy dawki znieczulenia muszą być większe. Dlatego ważne jest, aby operował specjalista chirurg, którego wiedza i doświadczenie pozwoli szybciej, bezpieczniej oraz mniej inwazyjnie przeprowadzić operację, podczas gdy anestezjolog czuwa nad właściwym i bezpiecznym znieczuleniem pacjenta.
Jeżeli w uczęszczanej przez Was klinice, dysponują wyżej wymienionymi możliwościami, możecie być pewni, że oddajecie swojego pupila w dobre ręce.
